Poczucie własnej wartości w świecie dziecka- jakie ma znaczenie? – Magdalena Widłak-Langer

Dla wielu osób, temat poczucia własnej wartości jest tematem ważnym, a nie rzadko wymagającym solidnej pracy. Ta praca zazwyczaj jest trudna, czasami bolesna, dlatego, że wiąże się ze spoglądaniem w zakamarki naszego umysłu, emocjonalnego świata, co często dotyczy powracania do bolesnych wspomnień z przeszłości. Praca z poczuciem własnej wartości, to także proces silnej konfrontacji ze sobą, emocjami, myślami, przekonaniami. Co zatem zrobić aby ta praca była łatwiejsza?

Początki

Patrząc na temat poczucia własnej wartości, warto cofnąć się do początków. Do tego, co buduje jej fundamenty. Za definicje poczucia własnej wartości, możemy uznać wewnętrzną samoocenę czyli to, jak sami siebie oceniamy, co myślimy o sobie oraz czy według siebie na coś zasługujemy czy też nie.

Poczucie własnej wartości składa się z dwóch elementów:

• ogólnego poczucia własnej wartości – które jest zmienne w bardzo wąskim zakresie, to stały element na który bardzo trudno wpłynąć
• relatywnego poczucia własnej wartości – które jest zmienne w zależności od tego, jak oceniają nas inni; to zmienny, chwiejny element

Naturalne jest, że pojawić się może pytanie „skąd bierze się poczucie własnej wartości?”. Bardzo ważne są dwa obszary życiowe – obszar wczesnego dzieciństwa, a także wszystko to, co wydarzyło się później. Poczucie własnej wartości jest bowiem budowane:

• na doświadczeniach z dzieciństwa (jak byliśmy oceniani, jak interpretowano nasze zachowania, za co nas nagradzano, a za co karano, w jaki sposób z nami rozmawiano, czy zwracano uwagę na świat emocjonalny i uważność – to wszystko wpływa na budowanie wewnętrznego obrazu siebie)
• na wszystkich dalszych doświadczeniach życiowych – relacjach z ludźmi, sytuacjami związanymi z edukacją i pracą, a także ze zdarzeniami na które nie mamy wpływu, jak choroby bliskich czy ich strata

Jednak bazą do budowania wewnętrznego obrazu siebie czyli poczucia własnej wartości, jest okres dzieciństwa. To wtedy, dzięki temu jak jesteśmy traktowani przez innych, głównie przez osoby dorosłe, kształtuje się nasz globalny obraz o sobie.

Dlatego tak ważne jest zadbania o zbudowanie odpowiednich fundamentów w dzieciństwie, na których nastolatek czy osoba dorosła, może budować stabilny dom, w postaci zdrowych relacji prywatnych, w tym też najważniejszej relacji – z samym sobą, relacji zawodowych oraz satysfakcji życiowej, która jest bardzo silnie skorelowana z poczuciem własnej wartości.

Oczywiście zdarza się, że pewne jednostkowe sytuacje wpływają na poczucie własnej wartości, jednak tylko na relatywne poczucie własnej wartości. Wpływ tych zdarzeń może być znaczący dlatego, że wiąże się z silnym przeżywaniem emocji. Jednak jeżeli ogólne poczucia własnej wartości jest zdrowe, silne i stabilne, relatywnie szybko wrócimy do równowagi i dobrostanu psychicznego.

Dlaczego warto budować zdrowe, silne i stabilne poczucie własnej wartości u dzieci?

Przede wszystkim dlatego, że stanowi ono fundament dalszego rozwoju – wpływa na nawiązywane relacje prywatne, zawodowe, podejmowane decyzje oraz wybory życiowe. Zatem jest to taki element naszego życia, który może nam bardzo wiele dawać (kiedy poczucie własnej wartości jest zdrowe, silne, stabilne) lub wręcz nas hamować, ograniczać w działaniu (kiedy poczucie własnej wartości jest niskie, chwiejne).

Osoby dorosłe, mające niskie ogólne poczucie własnej wartości, chcą sobie „podnieść” relatywne poczucie własnej wartości by szybko poczuć się lepiej. Najczęściej wybierane mechanizmy „podnoszenia” relatywnego poczucia własnej wartości to:

• zakupy (mają wskazać moją wartość)
• porównywanie do innych (żeby poczuć, że ja mam lepiej)
• utożsamianie się z grupą społeczną/zawodową (jestem wartościowa, bo jestem lekarzem; problemem staje się sytuacja w której traci się przynależność do tej grupy)

Jak nie trudno zauważyć, poczucie własnej wartości wpływa na wszystkie obszary życia, czy tego chcemy czy też nie. Dlatego jest to absolutnie podstawowy obszar o który trzeba zadbać w przypadku dzieci (biologicznych, adoptowanych, przysposobionych) lub dzieci z którymi pracujemy. Dzięki temu zapewnimy dziecku fundament, od którego zależy jakość jego życia w późniejszym okresie.

Poczucie własnej wartości wpływa także na ogólne postrzeganie siebie, i sytuacji życiowych, w jakich się znajdujemy. Przykładowo osoba z wysokim poczuciem własnej wartości, ma tendencję do postrzegania sytuacji życiowych, jako metaforycznej szklanki do połowy pełnej. Natomiast osoba z niskim poczuciem własnej wartości, będzie postrzegać swoje życie w kategoriach szklanki do połowy pustej.

Co ma znaczenie w budowaniu zdrowego, silnego, stabilnego poczucia własnej wartości u dzieci?

Obszary mające znaczenie w budowaniu zdrowego, silnego, stabilnego poczucia własnej wartości u dziecka, jest wiele. Podstawowe to:

• komunikacja (forma wypowiedzi, używane słowa, przerzucanie odpowiedzialności, werbalna karanie i okazywanie dezaprobaty)
• przekazywane wartości (głównie poprzez swoje własne zachowania, które dziecko będzie powielać)
• nagradzanie oraz karania lub brak takich działań (w kategoriach psychicznych, fizycznych, materialnych lub całkowite odejście od systemu kar i nagród)
• poznanie i zrozumienie faz rozwojowych, przez jakie przechodzi dziecko (gdy jasne jest dla nas, że dziecko „nie panuje” nad emocjami, bo jego struktury mózgowe w określonym wieku nie są na tyle rozwinięte, łatwiej zachować spokój, cierpliwość i zrozumieć zachowanie dziecka)
• wykorzystywanie dobrodziejstwa empatii (kiedy brakuje cierpliwości lub sił, warto nadrzędną zasadą uczynić „włączanie empatii” – zadać sobie pytanie „jak ja w takiej sytuacji chciałabym być potraktowana?”)
• powielanie lub brak powielania stereotypów (ich powielanie bardzo silnie wpływa na obniżenie poczucia własnej wartości u dziecka, co będzie mieć konsekwencje w jego dorosłym życiu)
• inteligencja emocjonalna rodzica/nauczyciela (czyli umiejętność rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób, a także zdolność wykorzystywania własnych emocji oraz radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi innych osób)
• zrozumienie dziecka i jego potrzeb (nawet gdy wydają się nieadekwatne lub absurdalne)
  postawa osoby dorosłej wobec dziecka (traktujesz dziecko w myśl powiedzenia „dzieci i ryby głosu nie mają”, czy jest to pełnowartościowy człowiek, którego traktujesz z godnością i szacunkiem?)
• przekonania dotyczące dziecka (jeżeli masz negatywne przekonania wobec dziecka, uruchamiasz samospełniającą się przepowiednie – mechanizm badany przez psychologów, wedle którego doświadczasz tego, co jest spójne z Twoim sposobem myślenia. Jeśli zatem uważasz, że Twoje dziecko lub uczeń jest niegrzeczny, będzie on przejawiał zachowania, które potwierdzą Twoje niezdrowe przekonanie)

* * *

Podczas wielomiesięcznego cyklu warsztatów, który prowadziłam dla rodziców, nauczycieli i innych osób pracujących z dziećmi, zauważyłam, że najwięcej trudności i wątpliwości budzą obszary silnie powiązane z poczuciem własnej wartości u dzieci. Dlatego postanowiłam stworzyć Wakacyjną Grupę Wsparcia.

To projekt dedykowany rodzicom i innym członkom rodziny, nauczycielom i innym osobom pracującym z dziećmi – czyli ludziom, dla których budowanie silnego, stabilnego i zdrowego poczucia własnej wartości u dzieci, nie jest obojętne.

Wakacyjna Grupa Wsparcia to autorski, dwumiesięczny projekt (trwa przez cały lipiec – sierpień 2018), podczas którego chcę się dzielić swoją wiedzą, poszukiwać wraz z Tobą odpowiedzi na pytania oraz rozwiewać Twoje wątpliwości, a być może nawet dawać wskazówki związane z kierunkiem działania. Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszam -> klik.

Jeżeli idea Wakacyjnej Grupy Wsparcia Ci się podoba, a masz jakieś pytania – nie krępuj się i napisz do mnie: psychetee@gmail.com. Znajdziesz mnie także na profilu na Facebooku. Więcej o mnie dowiesz się na stronie www.psychetee.pl