Wędrówka jogi na Zachód – Magda Rybczyńska

Pierwsza publikacja artykułu miała miejsce na stronie Centrum Studiów Polska-Azja (CSPA). 

Indyjski mistrz duchowy Swami Wiwekananda (1863-1902) postrzegany jest jako człowiek, który rozpowszechnił jogę na Zachodzie. Jego życie przeplatała kultura Zachodu i Wschodu. Po śmierci swojego guru Śri Ramakryszny Paramahansy, wyruszył na ośmioletnią pielgrzymkę po Indiach. W tym czasie zrodziło się wiele przemyśleń, w jednym z listów do przyjaciela stwierdził: „My jako naród straciliśmy własną tożsamość i właśnie to jest powodem nieszczęść Indii. Musimy przywrócić narodowi utraconą tożsamość. Musimy obudzić masy. Aby to zrobić potrzebujemy dwóch rzeczy. Pierwsza to ludzie, druga to pieniądze”. W tym celu udał się do Ameryki. Zauważył, że „Jak nasz kraj jest ubogi w wartości społeczne, tak temu (Ameryce) brakuje duchowości. Ja dam im duchowość, oni dadzą mi pieniądze…”. W roku 1893 rozpoczął intensywną działalność. Głosił wykłady najpierw w Ameryce, później w Europie – w Anglii, Francji, Niemczech, Szwajcarii, we Włoszech. Jego koncepcje przyjmowane były z entuzjazmem, idealnie odpowiadały bowiem na potrzeby ludzi zachodu, którzy chcieli konkretnych technik, praktyk, sposobów bez zbytniego angażowania się w koncepcje zawarte w hinduskich pismach. Chcieli także, aby praktyki posiadały zorganizowaną formę. Potrzebowali instytucji, w której wszyscy zainteresowani stworzyliby jedną wspólnotę.

Uniwersytet Jogi SVYASA

W Bangalore w 1956 roku powstał unikalny Uniwersytet Jogi SVYASA (Svami Vivekananda Yoga Anusandhana Samsthana), który jest połączeniem aśramu z nowoczesnym uniwersytetem. Zajęcia prowadzone są zgodnie z tradycyjnym systemem guru kul, gdzie przekazywana jest wiedza z zakresu tradycji jogi i praktyk duchowych. Głoszona była ona przez Swamiego Wiwekanandę, który zapowiedział wielkość Sanatana Dharmy na Zachodzie, na swoim epokowym przemówieniu na Światowym Parlamencie Religii w Chicago we wrześniu 1893. W wydarzeniu tym brał też udział Wincenty Lutosławski (1863-1954), którego wystąpienie Wiwekanandy na Parlamencie nie do końca przekonywało. Uważał koncepcje wygłaszane przez Swamiego oraz innych joginów za „sekciarskie”. Istotny wpływ na zmianę jego podejścia miała choroba, której przyczyn lekarze nie potrafili znaleźć. Na własną rękę zaczął szukać rozwiązania. Wyjechał do Londynu. Zainteresował się korelacją pomiędzy duszą a ciałem, a wśród mnóstwa literatury, którą studiował w końcu natrafił na tematykę jogi. Uwagę jego przykuła nie tylko „Radżajoga” Wiwekanandy, lecz także inne publikacje z tego zakresu, m. in. książki Ramacharaki. Po intensywnym kilkunastomiesięcznym studiowaniu rozpoczął własną praktykę. Nie przyniosła ona owocnych rezultatów, ponieważ Lutosławski nie posiadał jeszcze wystarczającej wiedzy oraz nadmiernie forsował organizm. Wyjechał do Kosowa, gdzie podjął spokojną praktykę, która pozwoliła powrócić do zdrowia. Lutosławski na podstawie tych wszystkich doświadczeń, a także inspirowany „Radżajogą” Swamiego Wiwekanandy, w roku 1909 opracował pierwszy w Polsce podręcznik jogi, zatytułowany „Rozwój potęgi woli przez psychofizyczne ćwiczenia według dawnych aryjskich tradycji oraz własnych swoich doświadczeń podaje do użytku rodaków”. Wincenty stał się pionierem jogi w Polsce, choć w czasach mu współczesnych książka nie stała się zbyt popularna. Była jednak dużą inspiracją dla Tadeusza Paska, który pod jej wpływem rozpoczął własną praktykę, a także ukończył kurs w Bihar School of Yoga w Indiach. Pasek korespondował ze Swamim Śiwanandą, jednak nigdy nie poznał go osobiście. Wybitną propagatorką jogi w Polsce na szerszą skalę była Malina Michalska (1916-1973). Tancerka, zapoznawszy się z ćwiczeniami hatha-jogi, zaczęła je wprowadzać do swojego programu nauczania, a z czasem zajęła się tylko tą dziedziną. Prowadziła od 1957 studium gimnastyki tanecznej w Warszawie, które w 1966 roku odwiedziła współzałożycielka Międzynarodowego Stowarzyszenia Ruchu Jogi (International Yoga Fellowship) – Ma Yoga Shakti Saraswati. Po tej wizycie studium zostało wpisane do w.w. Stowarzyszenia, a Malina Michalska, w dowód uznania, wpisana na członkinię. Jest także autorką pierwszego w Polsce podręcznika „Hatha joga dla wszystkich”.

Joga Iyengara

Na Zachodzie najbardziej popularna stała się joga Iyengara. Bellur Krishnamachar Sundararaja Iyengar (1918- 2014) po raz pierwszy przybył na Zachód w 1954 roku, zaproszony przez światowej sławy skrzypka Yehudi Menuhina. W jednym z wywiadów stwierdza: „wtedy zasiałem pierwsze ziarna jogi i dziś jestem dumny widząc, że zastałem wielki las. Widzę rosnący entuzjazm. Setki i tysiące ludzi Zachodu ciężko pracowało i dobrze opanowali jogę”.

Sercem i duszą jogi Iyengara jest założony w 1975 roku w Punie Ramamani Iyengar Memorial Yoga Institute (RIMYI). Jego powstanie dedykowane jest zmarłej żonie Ramamani Iyengar. Jest to punkt wspólny wszystkich studentów z całego świata. Centrum zaprojektowane jest w bardzo znaczący sposób: trzy piętra reprezentują ciało, umysł i duszę. Wysokość budynku wynosi ok. 21 metrów i posiada osiem kolumn, które przedstawiają osiem członów asztanga jogi: jamy, nijamy, asany, pranajamę, ptarjaharę, dharanę, dhjanę oraz samadhi. Instytut wypełniony jest licznymi nagrodami i prezentami ofiarowanymi Iyengarowi. Biblioteka wyposażona jest w literaturę z zakresu filozofii, anatomii i fizjologii człowieka, ajurwedy, komentarzy do świętych pism czy medycynie.

Powstanie Stowarzyszenia Jogi Iyengara (PSJ) w Polsce miało swoje początki w roku 2002, kiedy na przełomie kwietnia i maja w Częstochowie odbyła się Wschodnio-Europejska Konwencja Jogi Iyengara poprowadzona przez córkę B.K.S. Iyengara – Gitę. W październiku 2002 odbyło się pierwsze Zgromadzenie Założycielskie PSJ, na którym zapadła uchwała o utworzeniu PSJ, uchwalono Statut i powołano Zarząd.

Dzięki wieloletniej pracy wielu nauczycieli – pionierów joga stała się darem Indii dla świata.

Na podstawie: svyasa.edu.in, joga.org.pl, bksiyengar.com