Myśli sufickie. Hazrat Inayat Khan

Hazrat Inayat Khan (1882-1927) był jednym z najwybitniejszych mistyków Indii. Pobierał nauki u mistrzów sufizmu, jogi i wedanty, jednak za swojego głównego nauczyciela uważał Szejk al-Maszejka Abu Hashima Madaniego, mistrza sufickiego zakonu Chisti. W 1910 Inayat Khan wyjechał na Zachód, by nauczać w Stanach Zjednoczonych i Europie. Dziś działa wiele ścieżek medytacyjnych (International Sufi Movement, Sufi Order International, Sufi Ruhaniat Society, Sufi Way i inne), które powołują się na jego nauczanie, zwane sufizmem uniwersalnym. Oprócz wprowadzania do praktyki medytacyjnej i kładzenia nacisku na równowagę życia wewnętrznego i zewnętrznego, Inayat Khan jest znany jako orędownik przesłania jedności wszystkich religii, które jest bardzo widoczne w poniższym tekście. Tekst “Myśli sufickich” jest pierwszym rozdziałem jego książki pt.: “Droga do oświecenia” (The Way of Illumination). [red.]

* * *

Sufizm opiera się na dziesięciu głównych myślach dotyczących wewnętrznego życia człowieka.

1. Jest jeden Bóg, Wieczny, Jedyny; nic nie istnieje poza Nim.

Bóg sufich jest Bogiem każdej religii i wszystkich istnień. Nazwy Boga nie mają znaczenia: Allach, Bóg, Gott, Dieu, Khuda, Brahma czy Bhagwan – wszystkie są imionami Boga sufich. Jednocześnie Bóg jest poza tym, co można nazwać. Sufi dostrzega Boga w słońcu, w ogniu, w ideale, którego czczą różne grupy, i rozpoznaje Go w każdej formie we wszechświecie, wiedząc jednocześnie, że przekracza On formę. Bóg jest we wszystkim i wszystko jest w Bogu. Jest Istotą Widzialną i Niewidzialną, Jedynym Istnieniem. Bóg sufich jest nie tylko wierzeniem religijnym, lecz także najwyższym ideałem, jaki ludzki umysł potrafi stworzyć.

Sufi, rozpuszczając fałszywe ego i dążąc do osiągnięcia boskiego ideału, idzie przez życie ścieżką miłości i światła. W Bogu widzi doskonałość wszystkiego, co jest w zasięgu ludzkiego postrzegania. Jednocześnie sufi wie, że Bóg jest również poza tym, co zmysły mogą odebrać. Sufi patrzy na Boga tak, jak zakochany na ukochaną. Bierze wszystko, co spotyka go w życiu, jako pochodzące od Niego, w pełni to akceptując. Święte imię Boga jest dla sufiego tym, czym lekarstwo dla chorego. Boska myśl jest dla niego kompasem, dzięki któremu dociera do krainy nieśmiertelności. Ideał Boga jest windą, która unosi do wiecznego miejsca, jedynego celu życia.

2. Jest jeden Mistrz, Duch Przewodnictwa wszystkich dusz, który nieustannie prowadzi w stronę światła.

Dla sufiego Bóg jest źródłem całej wiedzy, inspiracji i przewodnictwa, człowiek zaś jest instrumentem, za pomocą którego Bóg tę wiedzę rozprzestrzenia. Bóg przejawia się w takim człowieku, który w swojej świadomości sięga Boga. Bóg najpełniej przemawia przez dojrzałą duszę, która otrzymuje błogosławieństwa z nieba. Choć Bóg nieustannie komunikuje się przez wszystkie rzeczy, to aby Jego słowo dotarło również do głuchych, przemawia również ustami ludzi. Bóg czynił tak od początku świata; każdy wielki nauczyciel żył w Duchu Przewodnictwa, żyjąc boskim życiem w ciele człowieka. Innymi słowy, ludzkie powłoki były różne, podobnie jak różne są płaszcze, które zakłada na siebie ten sam człowiek. Śiwa, Budda, Kriszna i Rama z jednej strony, a Abraham, Mojżesz, Jezus i Mahomet z drugiej, i wielu, wielu innych, znanych i nieznanych, było jedną i tą samą osobą.

Ci, którzy zobaczyli tę osobę, rozpoznali Ją bez względu na powłokę, jaką przyjęła. Ci, którzy widzieli tylko jej płaszcz, nie rozpoznali Jej. Dlatego sufi uważają, że jest tylko jeden Nauczyciel – bez względu na to, jak był nazywany na przestrzeni dziejów – który przychodzi nieustannie, aby budzić ludzkość ze snu i aby prowadzić ludzi w kierunku boskiej doskonałości. W miarę swojego rozwoju sufi rozpoznaje Mistrza nie tylko pośród świętych, ale również pośród mędrców i głupców, sprawiedliwych i grzeszników, i nie pozwala, aby Mistrz, który jest Jedyny, jaki Jest, zniknął sprzed jego oczu.

Perskie słowo określające Mistrza to Murszid. Sufi dostrzega Murszida w każdej istocie w świecie, i jest gotowy uczyć się od młodzieńca i starca, wykształconego i niewykształconego, bogatego i biednego, bez rozróżniania, od kogo mądrość pochodzi. Zauważa promienie światła Risalat, pochodni prawdy, której ogień widzi w każdej istocie i każdej rzeczy wszechświata. Dostrzega Rasula, boskiego wysłannika, w każdym człowieku, który stoi przed nim. Sufi widzi Boga manifestującego się we wszystkim, co jest, a samo życie staje się ciągłym odkrywaniem boskości wewnątrz siebie i w świecie.

Często przylgnięcie do osobowości danego nauczyciela i uznawanie jego wyższości nad innymi nauczycielami dzieli ludzi i jest przyczyną wojen i tarć między dziećmi Jednego Boga.

Ducha Przewodnictwa można dalej objaśnić w następujący sposób: każdy człowiek, tak jak posiada uzdolnienia muzyczne, plastyczne czy naukowe, posiada również uzdolnienia duchowe. Lepiej nazywać je Duchem Przewodnictwa, ponieważ jest to umiejętność górującą nad innymi, od niej pochodzą inne. Każdy ma uzdolnienia plastyczne, ale nie każdy jest malarzem, każdy może zanucić jakąś melodię, ale nie każdy jest muzykiem. Podobnie, każdy ma ducha przewodnictwa.

Sanskryckie przysłowie mówi: „Choć diamenty są kamieniami – nie znajduje się ich wszędzie, choć drzewo sandałowe jest drzewem – nie rośnie w każdym lesie, choć jest wiele słoni – tylko jeden jest ich królem, choć jest wielu ludzi na świecie – trudno znaleźć prawdziwego człowieka”.

Duch Przewodnictwa przejawia się w stopniu doskonałym w Bodhisattwie, duchowym nauczycielu lub boskim wysłanniku. Mówi się, że reformator jest dzieckiem cywilizacji, ale prorok jest jego ojcem. Duch zawsze istniał i musi zawsze istnieć – w ten sposób przekazywana jest słowo Boga.

3. Jest tylko jedna Święta Księga, święty manuskrypt natury, jedyne dzieło, które potrafi oświecić czytelnika.

Większość ludzi uważa za święte księgi tylko niektóre dzieła napisane przez człowieka, uznane ogólnie za święte i przekazane potomności jako boskie objawienie. Ludzie walczyli i dyskutowali o autentyczności tych ksiąg, w efekcie odmawiając przyjęcia innych o podobnym przesłaniu, i obstawali tylko przy niektórych, tworząc różnorodne sekty. Sufi respektują wszystkie takie dzieła i odnajdują tą samą prawdę w Upaniszadach, Zend Aweście, Torze, Biblii, Koranie i innych świętych pismach. Ta prawda leży w nienaruszalnym dziele natury – Jedynej Świętej Księdze, doskonałym i żyjącym wzorze – która naucza praw życia wszystkie istnienia. Święte pisma są w stosunku do dzieła natury jak małe baseny do oceanu.

W oku widzącego każdy liść na drzewie jest stronicą świętej księgi zawierającej boskie objawienie. Sufiego inspiruje każdy moment życia dzięki nieustannemu zgłębianiu i rozważaniu świętych pism natury.

4. Istnieje jedna Religia, niezachwiany wzrost ku Jedynemu Ideałowi, który jest celem istnienia każdej duszy.

W sanskrycie religię określa się terminem “dharma”, co oznacza także powinność. Powinność każdej osoby jest religią.

„Każda dusza rodzi się w jakimś celu, którego światło świeci w jej wnętrzu.” (Saadi)

Dlatego sufi pozwala każdemu kroczyć swoją ścieżką i nie porównuje zasad innych ze swoimi, lecz uznaje wolność myśli i poglądów.

Religia, tak jak pojmuje ją sufizm, jest ścieżką, która prowadzi w stronę realizacji ideału na Ziemi i w Niebie. Grzech i cnota, dobro i zło, nie są tym samym dla każdej istoty, a przejawiają się dla każdego z osobna według stopnia ich rozwoju. Dlatego sufi nie przejmuje się bardzo nazwami religii lub miejscami kultu. Dla sufiego wszystkie miejsca święte są godne czci, a wszystkie religie wyrażają religię jego duszy.

„Ujrzałem Ciebie Boże w celu mojej pielgrzymki, ale ujrzałem również w świątyni bożka.”

5. Jest jedno Prawo, prawo wzajemności, którego przestrzeganie umożliwia człowiekowi wolne od egoizmu sumienie, w którym budzi się poczucie sprawiedliwości.

Człowiek żyje w pogoni za wszystkim, co może przynieść mu korzyść. Z biegiem czasu, pochłonięty poszukiwaniem skarbów w świecie, zapomina o swoim najcenniejszym skarbie, który jest wewnątrz człowieka. Człowiek ustanowił prawa, które mu pasują i służą, lecz zostały one stworzone po to, by czerpać korzyści kosztem innych. To nazywa sprawiedliwością. Kiedy ktoś zawini przeciwko niemu, nazywa to niesprawiedliwością. Niemożliwe jest prowadzenie spokojnego i harmonijnego życia bez pokornego wsłuchiwania się we własne sumienie, będące jedyną drogą do rozbudzenia w sobie poczucia prawdziwej sprawiedliwości.

Prawo wzajemności chroni człowieka przed wystawieniem na działanie wyższych sił. Prawdziwe poczucie sprawiedliwości pojawia się w doskonale trzeźwym umyśle, wolnym od upojenia młodością, siłą, władzą, posiadanymi dobrami czy pozycją społeczną. Może się to wydawać świetnym zyskiem, gdy ktoś bierze nie dając nic w zamian lub bierze dużo więcej niż daje, lecz w obu przypadkach strata dla takiego człowieka jest wielka, ponieważ każdy taki zysk kładzie zasłonę na jego postrzeganie sprawiedliwości, a kiedy wiele takich zasłon przykryje jego wzrok, przestanie zauważać nawet swoje własne korzyści. To tak, jakby stać tylko w swoim własnym świetle. “Kto stracił wzrok, jest odtąd ślepy”.

Mimo że w poszczególnych religiach szczegółowe zasady, według których człowiek powinien się zachowywać w stosunku do swojego bliźniego, różnią się, to religie te współdzielą jedną prawdę: traktuj drugiego człowieka tak, jakbyś chciał, żeby Ciebie traktowano. Sufi docenia wartość przysług i darów innych ludzi i stara się je odwzajemnić.

6. Jest jedna Wspólnota, braterstwo ludzi, jednoczące wszystkich mieszkańców Ziemi jako dzieci jednego Boga.

Sufi uważają, że życie pochodzące od Jednego Bytu przejawia się na powierzchni życiem wielu różnych form. Człowiek jest najdoskonalszą manifestacją, ponieważ może uświadomić sobie wewnętrzną jedność istnienia przy zewnętrznej różnorodności form. Człowiek rośnie do tego ideału, który jest jedynym celem duszy na Ziemi, poprzez harmonijne współistnienie się z innymi.

Człowiek uczy się żyć z innymi poprzez życie w rodzinie, co jest pierwszym krokiem w rozwoju. Rodziny w przeszłości walczyły między sobą, często wpadając w błędne koło zemsty, kiedy każda rodzina uważała swoją prawdę za jedyną i absolutną. Dzisiejszy człowiek okazuje swoją dojrzałość poprzez jednoczenie się ze swoimi sąsiadami i rodakami, rozwijając poczucie narodowości. Ma większy szacunek dla innych. Jednak człowiek zjednoczony w narodach, dał przyczynę wojnom między państwami. Następne pokolenia zaczną dostrzegać brata w ludziach innej narodowości, tak jak to się stało z rodzinami.

Więź religijna gromadzi ludzi wokół wyższego ideału. Jednak różne sekty i religie zwalczały się wzajemnie przez tysiące lat i były przyczyną wielu podziałów pośród ludzi. Podziały istnieją nawet pośród religii, które hołdują ideałowi braterstwa, które nie jest doskonałe dopóki wprowadza podziały między ludźmi.

Sufi, zdając sobie z tego sprawę, uwalania siebie od narodowości, rasy, religii, jednocząc się w uniwersalnym braterstwie z wszystkimi ludźmi, braterstwie, które pozbawione jest różnic pomiędzy klasami, kastami, rasami, narodami czy religiami.

7. Jest jedno Prawo Moralne – Miłość, której źródłem jest rozpuszczenie fałszywego ja, a której owocem jest bezinteresowne i dobre działanie.

Jest wiele zasad moralnych głoszonych przez różnych nauczycieli, przez wiele tradycji, różniących się od siebie, tak jak jest wiele kropel tryskających z fontanny. Lecz kiedy przyjrzeć się uważniej, zauważymy, że jest jeden główny strumień, który jest początkiem wszystkiego i jest to Miłość. Miłość rodzi nadzieję, cierpliwość, wytrzymałość, przebaczenie, akceptację i inne dobre cechy. Wszystkie dobre uczynki mają swój korzeń w miłującym sercu. Hojność, dobroczynność, łatwość w przystosowaniu się, elastyczna natura, godzenie się z życiem, płyną z jednego źródła – Miłości.

Wielcy, wyjątkowi i wybrani ludzie, którzy przez wieki stawiani byli za ideał człowieka, posiadali życzliwe serca wypełnione po brzegi miłością. Każde zło i grzech są skutkiem braku miłości. Ludzie mówią, że miłość jest ślepa, lecz tak naprawdę miłość jest światłem oświetlającym drogę. Oko widzi jedynie powierzchnie, miłość dostrzega głębię. Niewiedza to brak miłości. Miłość jest ślepa, kiedy nie jest dojrzała, lecz kiedy rozpali się jej płomień, to snop jej światła oświetla ścieżkę wiodącą podróżnika z krainy śmiertelności w kierunki wieczności. Tajemnice Ziemi i Nieba odkrywają się przed tymi, którzy posiadają miłujące serce, ponieważ posiedli oni panowanie nad sobą i innymi. Nie tylko przebywają z Bogiem, ale są z Nim zjednoczeni.

„Bądź pozdrowiona, Miłości, słodkie szaleństwo! Leczysz nasze wszystkie słabości. Jesteś lekarzem dla naszej pychy i zarozumiałości! Jesteś naszym Platonem i Galenem.” (Rumi)

8. Jest jeden Obiekt Uwielbienia – Piękno, które wznosi serce od tego, co widzialne, ku temu, co niewidzialne.

„Bóg jest piękny i kocha piękno.” (Hadith)

W człowieku znajduje się boska iskra, zatem posiada on w sobie również boskie piękno i kocha je, choć to, co jest piękne dla jednego, nie jest piękne dla drugiego. Człowiek rozwija poczucie piękna w miarę jak wzrasta. Początkowo przedkłada wyższe piękno nad niższe. Gdy, poprzez stopniowe docenianie piękna w świecie widzialnym, dostrzeże, że największe piękno jest niewidoczne, uzna całe istnienie, za jedną wizję nieskończonego piękna.

Człowiek czcił Boga, dostrzegając piękno słońca, księżyca, gwiazd i planet. Czcił Boga w roślinach, w zwierzętach. Dostrzegał Boga we wzniosłych cechach człowieka, i znalazł źródło całego piękna w Niewidzialnym, skąd wszystko bierze swój początek, i w którym wszystko się roztapia. Sufi, mając tego świadomość, czci piękno we wszystkich aspektach i widzi twarz Ukochanego we wszystkim, co jest widzialne i niewidzialne. Więc gdziekolwiek skieruje swoje spojrzenie, jego ideał jest przed nim.

„Gdziekolwiek spojrzę, widzę Twoją twarz; gdziekolwiek pójdę, tam jest mój dom.”

9. Jest jedna Prawda, prawdziwa wiedza o nas samych, wewnątrz i na zewnątrz, która jest esencją mądrości.

„Poznaj siebie, a poznasz Boga.” (Hazrat Ali)

Wiedza na temat samego siebie prowadzi do wiedzy o Bogu. Wiedza o sobie daje odpowiedzi na pytania: Skąd przyszedłem? Czy istniałem przed tym, jak stałem się świadomy mojego obecnego życia? Jeśli istniałem przedtem, kim byłem? Jako indywidualność, jaką jestem teraz, czy jako wielość, czy jako insekt, ptak, zwierzę, duch, dżin czy anioł? Co dzieje się w momencie śmierci, przemiany, która spotyka każdą istotę? W jakim celu przyszedłem na ten świat? Czemu zwlekam? Jakie są moje obowiązki? Co czyni mnie szczęśliwym, a co wprawia mnie w rozpacz?

Ci, których serca zostały zapalone światłem z góry, zaczynają zastanawiać się nad takimi pytaniami. Ci, których serca zostały oświetlone wiedzą na drodze zrozumienia siebie samego i poznania prawdziwego ja, już znają odpowiedzi. Ci ostatni dzielą się swoją wiedzą z innymi, tak, że nawet ludzie, których serca nie zostały jeszcze zapalone, i których dusze nie są jeszcze oświecone, mogą iść właściwą ścieżką wiodącą ku doskonałości. Dlatego ludzie nauczani są w różnych językach, w różnych formach, na różnorakie sposoby, tak, aby prawda, która jest jedna trafiła do każdego serca. Jedna prawda przejawia się na wiele sposób odpowiednio do miejsca i czasu. Tylko Ci, którzy tego nie rozumieją, potępiają wiarę i religię innych, skazując na piekło tych, którzy nie podzielają i nie uznają ich poglądów za jedyne słuszne.

Sufi uznaje wiedzę o prawdziwym ja za esencję wszystkich religii i odnajduje w każdym wierzeniu tą samą prawdę, dlatego uważa ją za jedyną. Dzięki temu może urzeczywistniać słowa Jezusa: “Ja i Ojciec jednym jesteśmy.” Różnica pomiędzy stworzeniem, a Twórcą istnieje na jego ustach, nie w duszy. Zjednoczyć się z Bogiem znaczy: rozpuścić fałszywe ego poznając swoje prawdziwe ja, swoją prawdziwą naturę, która jest boska, wieczna i przenikająca wszystko.

„U tego, który osiągnął jedność z Bogiem, ego musi przegrać.” (Amir)

10. Jest jedna Droga, przeobrażenie fałszywego ego w prawdziwe ja, które wznosi ze śmiertelności do nieśmiertelności, gdzie przebywa tylko doskonałość.

„Odszedłem do nicości – Zniknąłem! I nadal żyłem cały.”

Każdy, kto zrozumiał tajemnicę życia, wie, że jest ono jak moneta. Jest jedno, ale ma dwie strony. Nieśmiertelną, wszystko przenikającą i cichą, oraz śmiertelną, aktywną, przejawiającą się w różnorodności. Dusza, będąc nieśmiertelna, doznaje złudzenia i staje się bezradna doświadczając życia poprzez umysł i ciało, które jest śmiertelne. Spełnienie pragnień ciała i umysłu nie zaspokajają pragnienia duszy, jakim jest bez wątpienia doświadczenie siebie samej w przestrzeni widzialnej i niewidzialnej. Dusza naturalnie lgnie do tego by być sobą i niczym innym. Kiedy złudzenie materialnego świata rodzi poczucie bezradności, śmiertelności i ograniczoności, dusza czuje się obco. To tragedia życia, która, silnych i słabych, bogatych i biednych, wszystkich pełnych niezadowolenia, pcha nieustannie ku poszukiwaniom czegoś, czego nie znają. Sufi, zdając sobie z tego sprawę, wchodzi na ścieżkę przemiany dzięki przewodnictwu nauczyciela, i odnajduje na końcu podróży cel – siebie samego, swoje prawdziwe ja.

“Wędrowałem bez celu w poszukiwaniu siebie samego; byłem podróżnikiem, a to ja sam, moje prawdzie ja, było celem wyprawy.” (Iqbal)

Więcej o sufickim podejściu i praktykach możesz przeczytać w patronowanej przez portal książce Macieja Wieloboba pt. MEDYTACJA W ŻYCIU CODZIENNYM. Ścieżki praktyki w sufizmie uniwersalnym

– –

Przekład: Andrzej Garmond, tekst został udostępniony dzięki uprzejmości portalu Sufizm.edu.pl, którego redakcja również napisała parę słów wprowadzenia do tekstu. Tekst pierwotnie opublikowany tutaj.