Joga a religia. Piotr Marcinów

Dwa lata temu przez nasz kraj przetoczyła się fala publikacji nawołujących wiernych do bojkotu jogi jako „dzieła szatana” i prostej drogi do „głębokiego zniewolenia”. Pod tego typu nawoływaniami kryje się obawa, że joga stanowi formę obcej, wschodniej religijności i jest zagrożeniem dla wiary i tradycji. Krytycy jogi jednak zapominają, że choć pojęcie jogi często pojawia się w kontekście religii, sama joga nie jest religią.

Zakładanie nogi za głowę a religia
Zacznijmy od prostej sprawy, ćwiczenie asan nie jest ani religią ani tradycyjnie pojmowaną jogą. Większość osób praktykujących jogę na zachodzie swoją aktywność ogranicza do ćwiczeń fizycznych wywodzących się ze szkół powstałych w Indiach w ubiegłym wieku. Tak popularnie style jak joga Iyengara, asztanga joga, Śiwananda joga, winjasa krama były inspirowane popularnymi na początku dwudziestego wieku zachodnimi systemami ćwiczeń fizycznych (Ling, Sandow, YMCA). Podczas takich zajęć ćwiczy się głównie asany od czasu do czasu pranajamę, rzadko medytację. Taka forma praktyki ma na celu poprawę lub zachowanie dobrego samopoczucia, profilaktykę prozdrowotną, rekreację, pozbycie się stresu, czy lepszy kontakt z samym sobą. Taka praktyka ma niewiele wspólnego ze spuścizną Jogasutr, Bhagawadgity i duchowości Indyjskiej. Mimo pewnej orientalnej otoczki, to produkt jak najbardziej sekularyzowany, dlatego nie powinien martwić obrońców tradycji.

Tradycyjna joga a religia
Powyższy opis nie przedstawia jednak całego obrazu. Część praktykujących jogę sięga dalej studiuje teksty źródłowe, poważnie traktuje medytację, jeździ do Indii, gdzie szuka źródeł jogi.

Czy tak rozumiana joga jest religią? Czy praktykowanie danej religii wyklucza jogę, czy istnieje konflikt pomiędzy jogą a religią?

Historycznie rzecz ujmując joga wzrastała w Indiach w obrębie trzech wielkich prądów kulturowo-religijnych, mianowicie hinduizmu, buddyzmu i dżinizmu, dlatego nie powinien nikogo dziwić wpływ tych religii na praktykę i teorię jogi. Do najbardziej rozpoznawalnych koncepcji zaczerpniętych z tradycji należy prawo karmy i reinkarnacja. Jedak od razu należy zaznaczyć, że istnieli jogini, którzy odrzucali idee karmy i reinkarnacji. Tego typu koncepcje nie stanowią istoty jogi. Nie musimy wierzyć w nic innego jak możliwość zmiany i samorozwoju. Powinniśmy otworzyć się na inny, konstruktywny sposób spojrzenia na otaczającą nas rzeczywistość, który wykracza poza przyzwyczajenia, mniemania i opinie, poza nasze partykularne cele.

Istota Jogi
Istotą jogi jest założenie, że jako istoty ludzkie nie osiągnęliśmy jeszcze naszego pełnego potencjału. Ten drzemiący w nas potencjał jest jednocześnie naszą prawdziwą naturą, tym, kim naprawdę jesteśmy. Przez różne nurty jogi nasza prawdziwa natura jest różnie nazywana i przedstawiana. Dostarczają one nie tylko wyjaśnień i teorii na temat naszej natury, ale zachęcają nas, aby poprzez własne doświadczenie ukształtować swój pogląd i zrozumienie.

W ciągu swojego rozwoju joga była związana z różnymi systemami filozoficznymi i teologicznymi. Żaden z nich nie jest samą jogą, gdyż joga bazuje na doświadczeniu i eksperymencie. Każda ze szkół jogi dostarcza techniki i metody pozwalające na samorealizację, dlatego własne doświadczenie jest istotne w praktyce jogi.

Joga nie jedno ma imię
W trakcie swojej historii joga była praktykowana przez ludzi o różnych przekonaniach. Niektórzy z nich wierzyli w osobowego Boga, stwórcę świata, inni przedstawiali świat jako iluzję, zaś absolut jako bezosobowe jedno. Jeszcze inni (np. Budda) unikali wszelkich spekulacji natury metafizycznej, a sam system jogi klasycznej jest nieteistyczny. Część adeptów jogi jest bardziej religijna, a część mniej. Natomiast sama joga stanowi narzędzie pozwalające na eksplorację głębin ludzkiej natury.

Bogactwo jogi
Tak jak joga wzbogaca tradycje hinduizmu, buddyzmu czy dżinizmu, tak samo może wpływać na inne religie i kultury. Niezależnie od czyiś poglądów i postaw joga wpływa harmonizująco na układ nerwowy i stabilizację umysłu. W zestawie technik jogi każdy znajdzie takie propozycje, które nie będą w sprzeczności z jego światopoglądem i tradycją. Ponadto zasady jogi wpisują się w szeroko pojętą moralność. Niekrzywdzenie, niekradzenie, prawdomówność, współczucie, dobroczynność czy tolerancja stanowią podstawę jogi.

Żyjemy w czasach, kiedy joga zakorzeniła się w krajach zachodniej cywilizacji. Obecnie możemy spotkać się nawet z jogą chrześcijańską („Christian Yoga”). Ten typ jogi najczęściej bazuje na uproszczonej praktyce asan.

Przyjmując z jogi to, co nam pomaga i nas wzbogaca, powinniśmy zachować otwarty umysł. W jodze światopogląd stanowi mapę, wg której się poruszamy. Nie należy mylić mapy z rzeczywistością. Mapa jest jedynie pomocnym drogowskazem na drodze życia.

Joga stanowi zbiór technik i metod nie tylko poprawy samopoczucia, walki ze stresem, ale jest także pojazdem umożliwiającym podróż w głąb siebie. Jeśli pragniemy poznać siebie, znaleźć sens w otaczającym nas świecie, to joga, niezależnie od poglądów, jest sprawdzoną metodą, aby to osiągnąć.