Czym jest ajurweda? Agnieszka Wielobób

„Człowiek jest zdrowy, jeżeli elementy i trawienie są zrównoważone, formowanie tkanek, usuwanie toksyn i wszelkie cielesne procesy są właściwe, a osoba ta doświadcza szczęśliwości w duszy, zmysłach i umyśle”
Charaka Sanhita.

Ajurweda ma swoje źródło w tradycyjnych tekstach indyjskich, tzw. Wedach. Wedy są starożytnymi księgami mądrości, spisanymi przez riszich – mędrców, którym wiedza ta została objawiona. Słowo ajurweda składa się z dwóch części: ajus – życie oraz weda – wiedza, nauka. Zatem ajurweda będzie oznaczała wiedzę o życiu: życiu człowieka, biorąc niejako pod lupę nie tylko fizyczne i psychiczne aspekty jego osobowości, ale również czynniki zewnętrzne tj. pory roku i dnia, środowisko w którym żyjemy. System ten rozpatruje człowieka holistycznie, całościowo, uznając że wszystko co nas otacza ma wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie.

Jak wspomniałam wcześniej, pierwsze wzmianki na temat ajurwedy odnajdujemy już w Wedach. Powstały ponad 3 tysiące lat temu. Informacje zawarte w Wedach dotyczyły wiedzy o życiu człowieka oraz bogów. Znajdujemy tam rozprawy na temat higieny, diagnozy i terapii. Najstarszymi i najświętszymi księgami były: Rygweda (wiedza hymnów pochwalnych), Jadżurweda (wiedza formuł ofiarnych), Samaweda (wiedza śpiewów ofiarnych) oraz Atharwaweda (wiedza zaklęć magicznych). Ta ostatnia księga zawiera liczne fragmenty na temat samej ajurwedy.

Za najstarsze i najważniejsze teksty związane z ajurweda uchodzą trzy dzieła: Charaka sanhita, Suśruta sanhita oraz Astanga sangraha. Nazywane są one „Wielką trylogią”.

Pierwszą księgę spisał Charaka. Według legendy, zebrał on w jedną całość teksty spisane początkowo przez Atreję oraz jego ucznia Agniweśe. Księga ta składa się z 8 części i dotyczy medycyny chorób wewnętrznych. Opisane są w niej zagadnienia takie jak: problemy zdrowotne oraz ich profilaktyka, diagnoza czynników odpowiedzialnych za powstawanie chorób, choroby nowotworowe, skórne, krwawienia, wyniszczenia organizmu oraz epilepsja i choroby umysłowe. Ponadto Charaka przedstawia wiedzę z zakresu chemii, fizjologi, anatomii, chorób zakaźnych. Poruszana jest problematyka funkcji związanych z krążeniem oraz trawieniem i wydalaniem substancji odpadowych. Omawiane są aspekty ciąży (od poczęcia do okresu połogu), przedstawiony jest zbiór środków farmakologicznych stosowanych w leczeniu i terapii pacjenta oraz opisana jest pańćakarma – metody oczyszczania organizmu.

Drugim, równie ważnym tekstem traktującym o ajurwedzie, jest Suśruta sanhita. Legenda głosi, że Dhanwantari – inkarnacja Wisznu – całą swoją wiedzę przekazał Suśrucie. Księga ta skupia się na tematyce praktyk chirurgicznych wykorzystywanych w medycynie hinduskiej. Opisuje choroby, narzędzia chirurgiczne, które kształtem przypominają te używane w dzisiejszych czasach. Wymienione są również grupy zabiegów chirurgicznych: nacięcie oraz wycięcie tkanki, punkcja, sondy, nacinanie / nakłuwanie skóry, ekstrakcja (usuwanie przez operację), oraz opróżnianie i szycie. Poruszana jest tematyka operacji plastycznych, przeszczepów czy też amputacji kończyn, jak również anestezjologii.

Ostatnim istotnym dziełem na temat ajurwedy jest Astanga sangraha. Jej autorem był syn buddyjskiego mnicha – Wagbhata żyjący na przełomie 200 – 500 r. p.n.e.. Wagbhata porusza m.in. kwestię astrologii medycznej. Według niego, te same choroby mogą mieć inny przebieg w zależności od konstelacji gwiazd. 6 kolejnych ksiąg omawia: wpływ diety, pór roku oraz dnia na życie człowieka, przyczyny powstawania chorób oraz sposoby ich leczenia, pańczakarmę. Ponadto opisuje konstytucję człowieka, jego anatomię oraz przebieg ciąży, jak również lekarstwa stosowane w terapii.

Istnieje jeszcze „Mała trylogia” ajurwedy zawierająca takie teksty jak: Madhava nidana, Sarangadhara sanhita oraz Bhava prakasa.

Ajurweda nazywana jest matką medycyny. Korzystał z niej Hipokrates, wywarła wpływ na medycynę starożytnego Egiptu, jak również stanowiła podwaliny starożytnej medycyny chińskiej. Ajurweda jako najstarszy system medyczny pozwala zachować pełnię zdrowia i długowieczność. Daje pewne wskazówki, które umiejętnie i świadomie wykorzystane są szansą na zdrowe i harmonijne życie ze sobą i z otaczającym nas światem. Wpływ na nasze zdrowie mają różne czynniki. Moim zdaniem najważniejsze to: dieta, aktywność psychiczna i fizyczna, pory roku oraz życie rodzinne i społeczne. Podczas terapii wykorzystuję wiedzę z zakresu dietetyki, masażu ajurwedyjskiego, jogi, jak również ziołolecznictwa i innych terapii oczyszczających. Jeżeli chodzi o dietę i jej wpływ na stan zdrowia, ajurweda odnosi się do 20 właściwości, połączonych w 10 par przeciwieństw: gorący-zimny, lekki-ciężki, suchy-wilgotny itd. Każdy człowiek jest unikalną jednostką z bagażem kilku właściwości charakterystycznych dla jego doszy. Aby w ciele i umyśle istniała równowaga, konieczne jest utrzymanie tych właściwości na odpowiednim poziomie, np.: kapha jest wilgotna, zimna, ciężka, oleista. Ma ona tendencje do marznięcia. Dążąc do polepszenia funkcjonowania tej osoby, chcemy zmniejszyć właściwość zimna, ale nie możemy jednak powodować, aby taka osoba zaczynała się przegrzewać (czyli obniżyć właściwość zimna, tym samym windując właściwość ciepła ponad normę), gdyż doprowadzi to do różnego rodzaju zaburzeń – nierównowagi. Osoba taka będzie odczuwała większe wychłodzenie ciała w porównaniu np. z gorącą pitą, ale poziom zimna nie powinien być zbyt wysoki. Wracając do diety, jeżeli którejś właściwości jest za dużo, należy zredukować jej nadmiar potrawami o cechach antagonistycznych. W diecie ważne jest również, aby posiłek zawierał wszystkie 6 smaków w odpowiednich proporcjach, a zwłaszcza smak gorzki i cierpki, który jest tak rzadko używany i mało znany dla naszego podniebienia. Wtedy organizm otrzymuje wszystko czego mu potrzeba. Zagadnienia 5 elementów, 3 dosz, 20 właściwości i 6 smaków omówię w osobnych artykułach.

– –

Agnieszka Wielobób jest nauczycielką jogi, jak również zajmuje się dietetyką ajurwedyjską.
Pracownia Jogi Macieja i Agnieszki Wielobób: http://www.joga-krakow.pl
Blog Agnieszki „Ajurweda w kuchni”: http://www.ajurwedawkuchni.pl/