Etapy rozwoju chorób według ajurwedy ~ Agnieszka Wielobób

Z perspektywy ajurwedy, choroba powstaje w wyniku zaburzenia równowagi między doszami. Gdy vata, pitta i kapha zostają wytrącone z dynamicznej równowagi, przemieszczają się po ciele, opuszczając swoje „naturalne” siedziby, tym samym powodując chorobę. Naturalnym środowiskiem dla vaty jest okrężnica, pitty jelito cienkie, a kaphy żołądek.

Wszelkie czynniki zewnętrzne mają jakiś wpływ na dosze – powodując ich wzrost. Pogoda, jedzenie (ciepłe, zimne, ostre, gorzkie, itp.) i napoje, ludzie z którymi przebywamy czy nawet muzyka, której słuchamy. Nie jesteśmy tego świadomi, ale pewne niewielkie (czasami nieodczuwalne) zaburzenia dosz pojawiają się każdego dnia, gdyż każdego dnia dostarczamy ciału i umysłowi różnych bodźców. Poza tym, w ciągu dnia czy roku występują cykle, w których dosza jest mocniejsza bądź nie. Możemy rozróżnić 3 etapy przemian, przez które przechodzą dosze: akumulacja (np. vata zaczyna nasilać pod wpływem wietrznych i zimnych dni jesieni), rozbudzenie/ pogorszenie (gdy okres chłodu i mocnych wiatrów utrzymuje się przed dłuższy czas) oraz neutralizacja (pojawia się gdy nadejdzie okres wilgoci i ciepła). Jeśli zaburzona dosza nie przejdzie w stan neutralizacji, wtedy może prowadzić do choroby. Dlatego we wspomnianym powyżej przykładzie należy wspomóc proces obniżania poziomu vaty, poprzez spożywanie ciepłych i wilgotnych produktów a unikanie zimnych napojów i surowego jedzenia.

Jak powstaje choroba czy zaburzenie i jak temu zaradzić, opisuje proces nazywany sampratri (patogeneza), który omówię poniżej.

3 etapy związane z ogólnym zaburzeniem dosz

1.Nagromadzenie (sancaya)

To etap, w którym, poprzez bodźce zewnętrzne, dosze gromadzą się w swoich „siedzibach” w ciele: vata w okrężnicy, pitta w jelicie cienkim, a kapha w żołądku. Nagromadzenie vata będzie odczuwalne poprzez pojawienie się zaparć, gazów czy rozstrzeni brzusznej. Przy nagromadzeniu pitty pojawi uczucie gorąca w okolicy brzucha (pępka), ciemnożółty kolor moczu, zwiększone pragnienie na wodę i słodycze. Nagromadzenie się kaphy zaowocuje ciężkością fizyczną i umysłową, sennością czy utratą apetytu. To etap w którym najłatwiej wyleczyć powstałe zaburzenie. Nasze ciało samo zażąda od nas produktów (czy też działania) o właściwościach przeciwnych do tych, które wywołały nagromadzenie się danej doszy. Przykładowo, jeśli przez kilka dni będziemy eksponowali się na dużym słońcu, nagromadzi się pitta (objawy to: przegrzanie organizmu, rozdrażnienie, duże pragnienie). Po kilku dniach, poczujemy od środka, że ciało potrzebuje czegoś innego, czegoś chłodniejszego, by ugasić ogień związany z pitta.

2. Pogorszenie/ wzrost (prakopa)

To etap podobny do etapu nagromadzenia, w którym leczenie również może nastąpić samoistnie, na zasadzie wprowadzenia przeciwieństw. Na tym etapie, poziom dosz zaczyna znacząco wzrastać w swoim naturalnym środowisku, powodując tam problemy. Dosza vata wywoła ból żołądka czy dolnych pleców, mocne wzdęcia, gazy, pitta wywoła zgagę, podrażnienie skóry lub kwaśne odbijanie się, natomiast kapha – brak apetytu, nudności czy niestrawność. Etap nagromadzenia różni się od etapu pogorszenia tym, że objawy są mocniejsze i nie znikają samoistnie.

3. Rozprzestrzenianie się (prasara)

W pierwszym i drugim etapie dosze zostały nagromadzone i wytworzyły pewne niewielkie objawy. Jeśli zignorujemy ten fakt i dalej będziemy zaburzać ich równowagę poprzez nieodpowiednią dietę, bądź styl życia, wtedy nagromadzone dosze zaczną opuszczać swoje naturalne środowisko, przemieszczając się w inne miejsca, organy czy stawy powodując początki choroby. Dosze rozprzestrzeniają się w różnych kierunkach, same lub z innymi doszami, mogą się również połączyć z krwią i układem krążenia dotrzeć do różnych miejsc w ciele. Gdy dosze rozprestrzeniają się po ciele doświadczamy charakterystycznych dla każdej z nich objawów. Vata spowoduje problemy trawienne i żołądkowe, bóle jelit. Pitta zacznie wytwarzać dużą porcję ciepła powodując mocne przegrzanie organizmu, stany zapalne lub uczucie pieczenia. Natomiast kapha wywoła zmęczenie, wymioty, ogólną ociężałość fizyczną lub mentalną.

Leczenie na tym etapie powinno polegać na zatrzymaniu dosz oraz ponownym zawróceniu ich do ich naturalnych miejsc przebywania po to by obniżyć ich poziom lub wydalić je z organizmu. Dr Partap Chauchan w swojej ksiażce „Ajurweda. Droga do zdrowia doskonałego” proponuję 2 zabiegi: masaże (snehana) oraz terapie rozgrzewające (svedana).

3 etapy związane z wystąpieniem określonej choroby

1.Zmiana miejsca (sthana-samsraya)

Jeżeli w odpowiednim momencie nie zareagujemy na poprzednim etapie, dosze zaczną przemieszczać się kanałami (śrota) do innych tkanek, układów czy organów, mieszając się doszą tego miejsca. Jeśli jakieś miejsce jest słabe, można być pewnym, że to właśnie w nim zaburzona dosza się ulokuje. Pojawiają się pierwsze oznaki choroby. Objawy będą różne w zależności od miejsca ulokowania. Na tym etapie można zatrzymać przemieszczające się dosze i doprowadzić do ich eliminacji, choć nie jest to takie łatwe i szybkie na na pierwszych 3 etapach. Można również próbować zrównoważyć doszę w jej zmienionym miejscu. Jeśli dosza pitta przeniosła się w miejsce charakterystyczne dla vaty, należy zrównoważyć doszę vata. Gdy dosza kapha przeniesie się w miejsce naturalne dla pitty, należy leczyć pittę. Leczenie będzie obejmowało zmianę diety, zioła, masaże lub terapie oczyszczające (wymioty – kapha, przeczyszczanie – pitta, lewatywa – vata).

2. Objawy/ manifestacja choroby (vyakti)

Na tym etapie pojawiają się wyraźne symptomy charakterystyczne dla danej choroby. Zauważamy pewne zmiany fizyczne i psychiczne, które w pewien sposób mogą nam utrudniać codzienne funkcjonowanie. Stosowane leczenie zależne jest od rodzaju choroby. Oprócz odpowiedniej diety, lekarz ajurwedy przepisuje konkretne leki ajurwedyjskie.

3. Stan chroniczny/ rozróżnienie (bheda)

Jeśli pozostawimy chorobę samej sobie, rozwinie się, przechodząc w stan chroniczny. Na tym etapie często dochodzi do uszkodzenia tkanek, układów i narządów, powodując, że choroba staje się trudna do wyleczenia, czasami niemożliwa. Przykładowo: nadmiar pitta, na 5 etapie będzie objawiała się mocnym podrażnieniem ścian żołądka i powstaniem wrzodów. Na kolejnym, 6 etapie może dojść do powstania nowotworu. Nadmiar kapha na 5 poziomie objawiać się będzie dużą ociężałością, i sporą nadwagą. W 6 etapie, wzrost kapha spowoduje problemy z nadciśnieniem i czasami nieodwracalne problemy z sercem – atak serca.

* * *

Celem ajurwedy jest zapobieganie, nie leczenie, ale oczywiście tym drugim ajurweda też się zajmuje w dużym stopniu. Gdy prowadzimy zdrowy styl życia, nasza dieta oparta jest na zdrowych, sezonowych i świeżych produktach odpowiednio przygotowanych, gdy rozwijamy swoją uważność obserwacji potrzeb swojego ciała i reagujemy na te potrzeby możemy być pewni, że nasze ciało będzie funkcjonowało prawidłowo, bądź zauważymy pewne wyraźne objawy chorobowe i zaczniemy leczenie w początkowych etapach rozwoju zaburzenia. Mając pewne potężne narzędzia (dieta, medytacja i techniki oddechowe, praktyki nastawienia umysłu, umiejętność poproszenia o pomoc, joga lub inna aktywność fizyczna) możemy z nich skorzystać, by uzdrowić swoje ciało i duszę.