Joga i oddech: recenzja e-booka Macieja Wieloboba o pranajamie. Izabela Raczkowska

Iza Raczkowska

Prana w hinduskiej filozofii jest częścią akaśa (przestrzeni, kosmicznego eteru), z którą wspólnie tworzą esencję wszystkiego, źródło materii we wszechświecie. Dzięki oddziaływaniu prany na akaśa narodził się świat z całym bogactwem swoich form i wszelkich ich przejawów, świat dostępny naszej świadomości. Prana jest także sumą energii ożywiającej człowieka. Hatha yoga pradipika podaje, że „kiedy prana jest niestabilna również citta (umysł) jest niestabilna; kiedy prana zostaje opanowana, wówczas i citta podlega kontroli”. Najbardziej widocznym przejawem prany w nas jest nasz oddech, więc panowanie nad oddechem stało się jedną z dróg do zapanowania nad naszym umysłem.

Maciej Wielobób wydał ostatnio bezpłatnego e-booka „Pranajama. Sztuka i nauka zatrzymania umysłu”, który jest zwięzłym kompendium wiedzy o pranajamie.

Pierwszy rozdział traktuje o tym co rozumiemy poprzez pranajamę w oparciu o przegląd literatury tematu, który daje nam pogląd na kontekst filozoficzny zagadnienia i pozwala porównać kilka spojrzeń praktyków na temat prany i jej powiązania z pranajamą. Przegląd tematu zaczyna się od Patańdżalego i jego „Jogasutr”. Definiuje on pranajamę jako „praktykę kontroli przepływu siły witalnej”, która możemy osiągnąć poprzez„zatrzymanie niekontrolowanego ruchu wdechów i wydechów”. W pierwszym rozdziale mamy także odniesienie zagadnienia prany w odniesieniu do terminów purusza i prakriti zaczerpniętych z filozofii Sankhji, a także krótką systematykę rodzajów prany. Maciek przytacza tu też bardziej szczegółowe instrukcje Patańdżalego zawarte w sutrach dzięki którym panowanie nad oddechem prowadzi do zatrzymania ruchu umysłu. Mamy tu trzy zmienne: miejsce (deśa), czas (kala) oraz liczbę (sankhja). Zgłębieniu każdemu z nich Maciek poświęca jeden z późniejszych rozdziałów e-booka.

W drugim rozdziale mamy przegląd najpopularniejszych wariantów pranajamy. Maciek systematyzuje pranajamę ze względu na metodę kontroli przepływu powietrza na dwie techniki: kontrola powietrza za pomocą zwężenia głośni ujjayi oraz regulację przepływu za pomocą palców dłoni. W wariantach pranajamy czasem łączymy te techniki nigdy jednak nie stosujemy ich jednocześnie. W tym rozdziale znajdziemy krótki opis każdej z technik z rysunkami stosowanych w nich mudr. Maciek umieścił tu także opis kriji – zabiegów oczyszczających, jakimi są kapalabhati i bhastrika. Te klasyczne ćwiczenia stanowią jednak ważną część nauki pranajamy, nie tylko dlatego, że maja działanie oczyszczające dla układu oddechowego, ale także znacznie wzmacniają mięśnie głębokie konieczne do dalszej świadomej praktyki. Zaraz za opisem kriji mamy opis innej – bodajże najważniejszej techniki – ujjayi pranajamy. Może stanowić ona oddzielną pranajamę albo element praktyki asan. Jako pranajama równoważąca pozwala utrzymać spokojny, lecz uważny stan umysłu. Następnie mamy opisy sześciu najczęściej praktykowanych pranajam: bhramari pranajamy, nadi śodhana pranajamy, surja i ćandra bhedana pranajamy oraz śitali i sitkari pranajamy.

Kolejne rozdziały e-booka opisują trzy kolejne aspekty pranajamy wymieniane w Jogasutrach przez Patańdżalego. Odniesienie do czasu rozjaśnia zagadnienie proporcji między poszczególnymi częściami oddechu oraz rytmu jaki powinniśmy nadać oddechowi. Kwestie sankhji tłumaczą liczbę powtórzeń pranajamy zarówno z punktu widzenia naszych możliwości jak i czasu jakim dysponujemy.

Ostatni rozdział e-booka jest poświęcony deśa – przedmiotowi koncentracji w pranajamie. Dla mnie osobiście jest on najwartościowszy, ponieważ po pierwsze stanowi o temacie, który w literaturze rzadko jest opisywany, a po drugie mówi o zagadnieniu kluczowym w praktyce pranajamy. Maciek systematyzuje tu zagadnienie przedmiotów koncentracji dzieląc je na pięć rodzajów: koncentracja na bandhach, afirmacje i wizualizacje, dźwięki i mantry, sankalpa (intencja), koncentracja na punktach w ciele lub ośrodkach energetycznych. Wiele z tych przedmiotów koncentracji można łączyć z innymi w rożnych sekwencjach co daje w rezultacie dużo możliwych praktyk.

W rozdziale tym mamy bardzo fajnie opisane praktyki afirmacyjno – wizualizacyjne stanowiące przedmiot koncentracji w pranajamach. Bandhy jako przedmiot koncentracji są prostą konsekwencją stosowania ich w praktyce asan już od czasów jogi postklasycznej, natomiast techniki wizualizacyjne i afirmacyjne to owoc studiowania przez autora tekstów z pogranicza jogi i sufizmu autorstwa Hazrat Inayata Khana. Bardzo przydatne są także opisy zastosowania mantr i intencji w pranajamie oraz koncentracji na ośrodkach energetycznych.

Całość opracowania stanowi świetne podręczne kompendium praktycznego zastosowania pranajamy. Dodatkowym plusem jest usystematyzowanie zagadnień związanych z pranajamą, co daje poręczne narzędzie – przydatne do własnej praktyki.

Cytując za Maćkiem „Wybitny indyjski mistyk Hazrat Inayat Khan pisze: Mój nauczyciel powiedział mi kiedyś: ‘Ludzie mówią, że jest wiele różnych grzechów i cnót, ale ja myślę, że jest tylko jeden grzech’. Gdy zapytałem co jest owym grzechem, odpowiedział: ‘Pozwolić, by choć jeden oddech pozostał nieświadomy’”.

Życzę Wam świadomego oddechu.

E-book jest dostępny do bezpłatnego ściągnięcia: E-book o pranajamie.