Yoga Makaranda Krishnamacharyi. Maciej Wielobób

Tirumalai Krishnacharya jest jedną z najważniejszych osób, odpowiedzialnych za narodziny tzw. nowoczesnej jogi. Oprócz wieloletniej (65 lat) działalności nauczycielskiej, napisał wiele esejów o jodze i pięć większych dzieł: Yoga Makaranda cz. I, Yogaasanagalu, Yogarahasya (przypisana przez niego Nathamuniemu), Yoga Yajnavalkya (przypisana przez niego Yajnavalkyi) oraz Yogavalli cz. I (komentarz do Jogasutr w duchu wiśisztadwaita wedanty). Dziś dwa słowa o Yoga Makarandzie, która – pomimo tego, że jest tekstem nieco mniej dojrzałym niż Yoga Rahasya – spełniła dużo ważniejszą rolę w kształtowaniu współczesnej jogi.

Dlaczego Yoga Makaranda jest ważnym tekstem?

Yoga Makaranda (a właściwie wg tytułu “Yoga Makaranda część I”) została wydana w 1934 roku. Sponsorem, wydawcą i zleceniodawcą książki był ówczesny Maharadża Majsuru. Krishnamacharya podobno napisał tę książkę w trzy lub cztery dni. Trudno to dziś zweryfikować, ale znając wybitny intelekt i pracowitość Tirumalai Krishnamacharyi, można podejrzewać, że to prawda.

Tą książką Krishnamacharya zapoczątkował coś, co moglibyśmy nazwać “nowoczesną jogą”. Od jej wydania możemy obserwować 2 nurty jogi: nurt tradycyjny, skupiony na praktyce medytacyjnej i nurt nowoczesny – którego ojcem obok Kuvalayandy jest właśnie Krishnamacharya – wychodzący od praktyki asan i w dużej mierze skupiony na terapeutycznym zastosowaniu narzędzi jogi, szczególnie praktyki asan. Dzięki temu mamy praktycznie wszystkie metody jogi popularne obecnie na Zachodzie (np. “joga Iyengara”). Oprócz tego, Krishnamacharya wprowadza w Yoga Makarandzie zupełnie nowy sposób praktyki asan, który określa jako vinyasa krama. Od tego sposobu praktyki – wychodzącego od synchronizacji oddechu z ruchem – powstały takie współcześnie znane metody praktyki asan jak ashtanga vinyasa czy vinyasa krama.

Treść książki

Książka składa się z czterech rozdziałów.

Pierwszy rozdział nosi tytuł “Wprowadzenie”. Krishnamacharya rozpoczyna w nim swoje rozważania od przedyskutowania tematu dlaczego powinniśmy praktykować jogi. Pisze: “Od samej jedynie praktyki asan, zyskuje się siłę ciała; od praktyki tylko jamy i niczego więcej, rozwijamy współczucie wobec wszystkich żyjących stworzeń; dzięki samej tylko praktyce pranajamy, możemy osiągnąć długie życie i dobre zdrowie”. Zaznaczę tutaj przy okazji, że ja sam nie do końca bym się zgodził z tezą, że każde z narzędzi jogi można zastosować osobno, a i tak osiągnąć korzyści (zresztą w Yoga Rahasyi Krishnamacharya mówi o tym, że nie należy stosować innych technik jogi bez jamy i nijamy).

W pierwszym rozdziale przeczytamy również o czakrach. Dla tych, którzy myślą, że systematyka siedmiu czakr jest jedyną, zaznaczam, że tak nie jest i w Yoga Makarandzie Krishnamacharya akurat wylicza 10 czakr (a są i inne systematyki, w których jest ich więcej lub mnie). W dalszej części rozdziału przeczytamy też o pratyaharze, dharanie i dhyanie, jak również natrafimy na rozważania autora o tym kto może praktykować jogę: “Ci, którzy są chętni do nauczenia się dobrych umiejętności, ci, któzy chcą nauczyć się kontrolować swoje zmysły i którzy są spokojni z natury, ci, którzy mówią prawdę, którzy chcą służyć swojemy guru, którzy są oddani matce i ojcu, ci, którzy czynią to co nakazują święte pisma, ci, którzy są czyści, którzy kochają kąpiel w Gangesie, którzy podążają za dharmą ich kasty, którzy są skromni i patriotyczni, którzy są dumni z posiadania rodziny, wszyscy ci ludzie są dobrymi odbiorcami jogi”.

Drugi rozdział jest zatytułowany “Wyjaśnienia na temat praktyki jogi”. Krishnamacharya rozpoczyna od przedstawienia praktyki jamy i nijamy, odnosząc się do systemu 10 jam i 10 nijam. Ostrzega również, że przeszkodami do zostania zaawansowanym joginem mogą być nadmierna ilość snu, lenistwo i choroba. W sekcji, którą zatytułował “Ważne wskazania”, autor przedstawia tezę, że praktyka asan bez vinyasakramy (synchronizacji oddechu z ruchem) jest bezużyteczna: “Asany i pranajama są 2 rodzajów: samantraka i amantraka. Tylko ci, którzy są wprowadzeni do takiego nauczania mogą praktykować sposób samantraka. Wszyscy mogą praktykować bez mantr. Dla każdej asany jest 3 do 48 vinyas (…). Praktykując asany, wdech i wydech muszą być utrzymywane te samej długości. Co więcej praktykuj asanę z jej vinyasami, oddychając tylko nosem. Tak jak muzyka bez śruti i laja nie da nam przyjemności, tak samo praktyka asan bez vinyasakramy nie da nam dobrego zdrowia.”

W tym rozdziale Yoga Makarandy Krishnamacharya również wprowadza pojęcia ajurwedyjskie na grunt jogi: “W praktyce jogi są 2 typy kriyi: langhana kriya i brhmana kriya. Gdy ktoś jest otyły powienien praktykować langhana kriyę. Chudzi powinni praktykować brhmana kriyę. Ci, którzy nie są ani chudzi ani otyli powinni praktykować obie. Brhmana kriya oznacza robić wdech i zatrzymywać oddech po wdechu (puraka kumbhaka). Langhana kriya oznacza robić wydech i zatrzymywać oddech po wydechu (recaka kumbhaka). (…) W nauce vaidyów [vaidya śastra czyli ajurweda] przepisuje się określony sposób odżywiania jako brhmana kriyę, a langhana kriya oznacza post. W joga śastrze oznacza to co innego jednak. Trzeba znać te szczegóły i sekrety jogi, gdyż inaczej ludzie próbują praktykować z książek i (…) mają fatalne rezultaty, czym niszczą dobre imie joga śastry [nauki jogi].”

Oprócz powyższych koncepcji, Krishnamacharya także wprowadza w tym rozdziale – raczej niewystępujące wcześniej w jodze – pojęcie utpluti dla określenia unoszenia ciała i przejść skokami.

Kolejny – trzeci – rozdział jest zatytułowany “O jogabhjasie” czyli “O praktyce jogi”. Krishnamacharya pisze tu o odpowiednich miejscach do praktyki jogi, o tym, które miesiące są najlepsze do rozpoczęcia praktyki oraz udziela wskazówek dietetycznych: “Jedzenie musi być spożywane w odmierzonych ilościach. Musi być bardzo czyste. Nie może być nadmiernie gorące, ani też za bardzo schłodzone. Smakując pokarm, napełnij żołądek do połowy. Zostaw ¼ żołądka na wodę, a ¼ ma zostać pusta dla swobodnego ruchu powietrza.”. Zaleca następujące pokarmy: gotowany wąski ryż (odpowiednio długo suszony), pszeniczne roti lub poori, halwa, kukurydziane roti, mung dal, urad dal, kwiat banana, zielone banany, młody bakłażan, przyprawy i zioła, jadalne korzenie, ghee, mleko, słodkie owoce, agrest, pokarmy robione z mąki pszennej, kardamon, liść laurowy, cynamon itp. Z kolei odradza kategorycznie gorzkie, kwaśne, słone, bardzo pikatne pokarmy, jogurt, ciężkostrawne warzywa, alkohol, narkotyki, dżakfrut, feronia słoniowa, dynia, cebula, asafetyda, masło, kwaśne mleko, słodycze, suszony kokos, mango i inne pokarmy, które podnoszą ciepło w ciele oraz oleiste, smażone pokarmy.

W rozdziale tym odnosi się również do zalecanych i odradzanych aktywności. Odradza następujące czynności: długie podróże, branie kąpieli po wschodzie, głodówki, intensywne ćwiczenia fizyczne inne niż asana i pranajama; jedzenie tylko raz dziennie, spanie po posiłkach, zbytnie gadulstwo, zbyt dużo seksu, osuszanie się przy ognisku/ kominku, kąpiel po natarciu się śmierdzącym olejem. Z kolei zaleca: wstawanie o 4 rano codziennie i kąpiel w dużej rzece (a jeśli to niemożliwe to kąpiel w czystej, ciepłej wodzie), spożywanie posiłków w południe i wieczorem, jedzenie odmierzonych ilości słodkiego jedzenia, umieszczanie oznaczeń swojej religijnej tradycji w wyglądzie zewnętrznym (na ciele i czystym ubiorze), podążanie za regułami swojej kasty i wyznania i praca zgodnie ze swoją dharmą, modlitwa do swoich bóstw, szczere oddanie dla guru i dla starszych, nieustanne studiowanie tattv i śastr (nauk o wyzwoleniu), nieustanna praktyka asan i pranajamy oraz wcześniejszych członów jogi nawet podczas wojny, kąpiele z zastosowaniem ładnie pachnącego oleju.

W tym rozdziale zajmuje się również przedstawieniem takich koncepcji jak nadi, śatkrije (sześć technik oczyszczających), pięc typów vaju (energii, prany) oraz mudry. Krishnamacharya wymienia i opisuje praktykę 20 mudr: 1. Maha Mudra, 2. Nabho Mudra, 3. Uddiyana Bandha Mudra, 4. Jalandhara Bandha Mudra, 5. Mulabandha Mudra, 6. Mahabandha Mudra, 7. Mahadeva Mudra, 8. Khecari Mudra, 9. Viparita Karani Mudra, 10. Yoni Mudra, 11. Vajroli Mudra, 12. Sakti Calana Mudra, 13. Tataka Mudra, 14. Manduka Mudra, 15. Sambavi Mudra, 16. Aswini Mudra, 17. Pasini Mudra, 18. Kaka Mudra, 19. Mathangi Mudra, 20. Bhujanga Mudra.

Ostatni – czwarty – rozdział przedstawia już instrukcje do praktyki kilkudziesięciu asan. Żeby dać impresję sposobu udzielania instrukcji przez Tirumalai Krishnamacharyę, cytuję poniżej jak autor w Yoga Makarandzie naucza uttanasany: “Przestrzegając zasad do praktyki tadasany (yogasana samasthiti krama), stań z wyprostowanym ciałem [i rękami uniesionymi]. Następnie, synchronizując ruch z wydechem, stopniowo zginaj górną część ciała (powyżej bioder) i połóż dłonie obok stóp na ziemi. Kolana nie mogą być zgięte. Unieś głowę i spójrz w kierunku czubka nosa. Wykonując tę pracę, zrób wdech nosem, po czym zatrzymaj oddech i utrzymaj tę pozycję. To jest nazywane sahitha kumbhaka. Pozstań tam przez chwilę, po czym zrób wydech nosem, obniżając głową i umieszczając ją na kolanach. (…) W tej pozycji zarówno gdy głowa jest uniesiona jak i gdy jest oparta o kolana, dłonie muszą być dociśnięte do ziemi. To sthiti nazywa się uttanasana. Na początku, gdy ktoś zostaje w tym sthiti, mogą się pojawiać drżenia w ramionach i nogach. Jeśli oddech jest cały czas pod kontrolą, drżenie nie powinno pojawiać się. Po pozostaniu w tym sthiti przez jakiś czas, wracamy do tadasana sthiti.”

Yoga Makaranda, część I. Czy powstała kiedykolwiek część II?

Nigdy oficjalnie nie została wydana druga część Yoga Makarandy. Jednakże A.G. Mohan, jeden z nabliższych uczniów Krishnamacharyi, uważa jeden z późnych manuskryptów pozostawionych przez swojego nauczyciela za kontynuację Yoga Makarandy. A.G. Mohan swoje argumenty przedstawia w filmie, który możecie obejrzeć poniżej. Jednym z argumentów przytaczanych przez niego jest to, że Yoga Makaranda, cz. I opisuje 42 asany, które kończą się salamba sarvangasaną (“świecą”), Krishnamacharya wspomina, że kolejną asaną będzie salamba śirsasana (stanie na głowie). W przywoływanym przez Mohanjiego manuskrypcie Krishnamacharya rozpoczyna opis asan od śirsasany właśnie.

Gdzie przeczytać część I i II?

Zapewne wielu osobom wystarczy moje powyższe streszczenie. Dla tych, którzy chcieliby jednak przeczytać sobie te teksty po angielsku (polecam szczególnie część pierwszą, żeby przyjrzeć się źródłom nowożytnej jogi) zamieszczam poniżej linki skąd można pobrać teksty. Niestety póki co nie doczekaliśmy się polskiego przekładu.

Yoga Makaranda część I w języku angielskim jest do ściągnięcia w pliku pdf ze strony Vinyasa krama joga w Polsce.

Dokument, który A.G. Mohan określa jako część II, można dzięki jego uprzejmości ściągnąć stąd.

– –
Warsztaty jogi i medytacji z Maciejem Wielobobem (oraz jego blog): MaciejWielobob.pl