Emocje – czy warto się z nimi zaprzyjaźnić? – Beata Cugowska

Pozornie wydawać się może, że temat emocji jest oczywisty – przecież każdy je ma. <Jednak> czy poza określeniem „Czuję się dobrze”/”Czuję się źle” potrzebujemy czegoś więcej? Czy warto się zagłębiać w świat przeżyć własnych i otaczających Cię ludzi? W cyklu artykułów dotyczących emocji zapraszam Cię do refleksji nad Twoją osobistą relacją z wewnętrznym światem uczuć i doświadczeń.

Pierwsza refleksja, która przychodzi mi na myśl, kiedy myślę o emocjach – dewaluacja. Społeczeństwo zachęca nas do cenienia racjonalnego myślenia bardziej niż emocji. Jakbyście się poczuli, kiedy ktoś powiedziałby do Was, że jesteście emocjonalni? Spora grupa osób poczuła by się urażona, w końcu być emocjonalnym to znaczy przewrażliwionym, dziecinnym, nieracjonalnym, itd. Nawet w gabinecie terapeutycznym zdarza mi się (chyba nawet dosyć często) słyszeć pytania o to, czy w terapii musimy się zajmować „tymi emocjami”, bo przecież tu w końcu chodzi o znalezienie rozwiązania problemu. Drugą stroną medalu są sytuacje, w których doświadczamy emocji tak silnych i bolesnych, że chcemy się ich całkowicie pozbyć, co również może prowadzić do błędnego wniosku, że emocje są czymś, co sprawia nam problemy w życiu i co, w związku z tym, jest całkowicie zbędne. Prawdą jest jednak, że oba te elementy – serce i rozum – są nam w życiu tak samo potrzebne i dobrze by było, gdyby funkcjonowały one razem, w harmonii i równowadze. 

Choć wielu z nas uważa się za istoty myślące, które czują,
w sensie biologicznym jesteśmy istotami czującymi, które myślą.

Dr Jill Bolte Taylor, neurobiolog

Dlaczego emocje są ważne dla naszego zdrowia?

Początek, czyli ewolucja.

Neurobiolodzy zgodnie twierdzą, że emocje wyewoluowały znacznie wcześniej niż nasza umiejętność racjonalnego myślenia. W czasie milionów lat adaptacji straciliśmy grube futra, wielkie kły i ogony, a emocje jak były, tak dalej nam towarzyszą, więc chyba pełnią jakąś szczególnie ważną funkcję, niezbędną do naszego przeżycia.

Możemy zatem przyjrzeć się podstawowym funkcjom emocji:

• Dostarczają nam niezbędnych informacji na temat tego, co dzieje się w naszym otoczeniu, są czułym wykrywaczem wszelkich zmian i pomagają nam w adaptacji do nich. Co ważne, emocje – ponieważ pojawiają się wcześniej w toku ewolucji – działają znacznie szybciej niż racjonalne myślenie, a tym samym zapewniają nam większe bezpieczeństwo w zagrażających sytuacjach – kiedy atakuje nas lew, lub, bardziej współcześnie biorąc, zbliża się do nas rozpędzona ciężarówka – te kilka sekund lub nawet milisekund przewagi emocji nad myślami, może uratować nam życie.
• Emocje pełnią również ważną funkcję w komunikacji między nami, a innymi przedstawicielami naszego gatunku. Jest to kolejna rzecz, która w przeszłości zapewniała nam bezpieczeństwo i możliwość przetrwania. To dzięki niej byliśmy w stanie łączyć się w grupy i zgodnie w nich współpracować na rzecz przetrwania całego plemienia. Komunikowanie naszych stanów i intencji za pomocą mimiki twarzy i mowy niewerbalnej pozwala rozwiązywać wiele problemów i konfliktów bez przechodzenia do czynów (historycznie, mogliśmy w pierwszej kolejności obdarzyć np. srogim spojrzeniem kogoś, kto chciał zabrać nam nasz udziec mamuta, zanim sięgniemy po maczugę). Emocje pomagają nam budować bliskie i trwałe relacje z innymi osobami, a także ułatwiają nam mądre kierowanie naszymi interakcjami z innymi.

• Emocje motywują nas do działania. Kiedy nasz układ nerwowy rejestruje nowe lub zagrażające bodźce ze środowiska, od razu reaguje, wywołując konkretną zmianę fizjologiczną w naszym organizmie – wydzielanie określonych substancji chemicznych, zmianę tempa pracy serca, napięcia mięśni itd. Te reakcje fizjologiczne mają nam pomóc w szybszej i skuteczniejszej reakcji, w niektórych sytuacjach emocje dosłownie popychają nas do działania (kiedy np. rzucamy się na ratunek topiącemu się dziecku). Dodatkowo, emocje motywują nas do tego, żeby zaspokajać swoje potrzeby, również te emocjonalne – np. szukanie kochającego i troskliwego partnera, wybór pracy, która daje nam poczucie satysfakcji i spełnienia.
• Emocje są również nośnikiem informacji o tym, co dzieje się w naszym wnętrzu. Nasz układ nerwowy nieustannie zbiera dane z otaczającego nas świat oraz te dotyczące naszego ciała i umysłu, przetwarza je i analizuje. W wyniku tego wewnętrznego przetwarzania pojawiają się nasze uczucia, które kierunkują naszą uwagę i wpływają na podejmowane przez nas decyzje oraz zachowania. Dzięki nim możemy dbać o swój dobrostan fizyczny i psychiczny, informują nas o stopniu zaspokojenia naszych potrzeb, wspierają naszą kreatywność i wydajność.

Co się dzieje, kiedy tracimy kontakt z naszymi uczuciami?

Rozumiejąc funkcje emocji, łatwo jest wyobrazić sobie, co się dzieje, kiedy odcinamy się od kontaktu z naszym emocjonalnym światem – to tak, jakbyśmy stracili nasz wewnętrzny, precyzyjny kompas, który podpowiada nam, do czego się zbliżać, a czego unikać. Możemy mieć poczucie pustki lub odrętwienia, możemy czuć się przytłoczeni wewnętrznym doświadczeniem i zdezorientowani. Nie mając kontaktu z emocjami, nie potrafimy ich nazwać ani zakomunikować innym, przez co trudniej będzie nam tworzyć trwałe i satysfakcjonujące relacje. Jeśli nie rozpoznajemy swoich uczuć, to nie wiemy również, co z nimi zrobić ani jak nimi zarządzać.

O tym, jak pogłębić swoje rozumienie i doświadczanie emocji napiszę w kolejnych artykułach.

Zapraszam do dalszej podróży!